"Λουκρητία Βοργία"

  

Το τραγικό φινάλε της "Λουκρητίας Βοργίας" του Νταβίντ Μπομπέ μπροστά από το Κάστρο του Γκρινιάν. Στο κέντρο, ο Τζενάρο-Πιέρ Καρτονέ κείται πάνω στο πτώμα της Λουκρητίας-Μπεατρίς Νταλ!

ΜΠΟΡΕΙ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ η Λουκρητία Βοργία (1480-1519) να αποκαθίσταται παρουσιαζόμενη σαν θύμα του διεφθαρμένου οικογενειακού περιβάλλοντός της, για τον Βικτόρ Ουγκό όμως είναι πάντα μια αιμοσταγής δούκισσα με καρδιά μητέρας που επιχειρεί με κάθε τρόπο να καθαρίσει το όνομά της -το οποίο "σκορπά φρίκη και τρόμο"- εμπλεκόμενη σε ένα νέο κύκλο εγκλημάτων. Και είναι ακριβώς αυτή η διττή φύση της αμφιλεγόμενης ιστορικής μορφής που τον ελκύει πάνω από όλα, διότι με το φερώνυμο μελόδραμά του (1833) θέλει να δείξει την αντίθεση ανάμεσα στην πιο φωτεινή αθωότητα και το πιο βαθύ σκοτάδι της ψυχής! Στο εν λόγω δράμα λοιπόν, η Λουκρητία Βοργία βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας, καθώς επιθυμεί να αποδεσμευτεί από το κακό παρελθόν με τις δολοφονίες και τις αιμομικτικές σχέσεις, πέρα από το οικογενειακό πλαίσιο που τη χρησιμοποιεί σαν μαριονέτα για να επιτύχει με κάθε τρόπο τους πολιτικούς στόχους της, ωστόσο διαφέρει από την ιστορική προσωπικότητα στον βαθμό που ο χαρακτήρας της σκιαγραφείται ακόμη πιο επικίνδυνος: ενώ ποθεί με όλη της την ψυχική δύναμη να αποκαθαρθεί, τελικά το δράμα προσκρούει σε έναν εξίσου αδυσώπητο ρεαλισμό και έτσι αδυνατεί να λειτουργήσει ως καθαρτήριο που οδηγεί στον Παράδεισο. Στην τελευταία πράξη, παραδέχεται πως είναι εγκληματίας και πως γι' αυτό χρειάζεται χρόνο για να μετανοήσει και να κλειστεί σε μοναστήρι. Είναι ολοφάνερο ότι ο Ουγκό στο πίσω μέρος του μυαλού του έχει τη σκηνή του "Άμλετ" όπου ο δανός πρίγκιπας νουθετεί την Οφηλία "να πάει σε μοναστήρι"! Η σεξπιρική επίδραση άλλωστε είναι διάχυτη - μάλιστα όχι μόνο σε αυτό το έργο, αφού ο Σέξπιρ είναι της μόδας στο Παρίσι των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα και πρότυπο των ρομαντικών... Κάτι πολύ παραπάνω δηλαδή είναι σεξπιρικό σε αυτή τη ρομαντική τραγωδία και δη αμλετικό, εφ' όσον όλα οδηγούν σε ένα μακελειό με τον γενικό θάνατο να οργιάζει επί σκηνής.

Ο ανερχόμενος Νταβίντ Μπομπέ σκηνοθέτησε-σκηνογράφησε και χορογράφησε τη "Λουκρητία Βοργία" του Ουγκό μπροστά στο Κάστρο του Γκρινιάν (Αύγουστος 2014) με το οπτικό του ιδίωμα για τα κλασσικά έργα που έχει αποκρυσταλλώσει μέσα από τις θεατρικές του εξερευνήσεις με την ομάδα Rictus που ίδρυσε το 1999. Με σπουδές στον κινηματογράφο και τις παραστατικές τέχνες, συνδυάζει δραματική γραφή, σώμα, κίνηση, χορό και τσίρκο για να αποδώσει σύγχρονη σκηνική και επικοινωνιακή μορφή σε κλασσικά κείμενα. Οι προηγούμενες οπτικές του αναζητήσεις πάνω σε σεξπιρικά κείμενα ("Άμλετ", "Ρομέο και Ιουλιέτα") τον οδήγησαν κατ' ευθείαν στον χειρισμό της ουγκοϊκής θεατρικής γραφής ως καταγόμενης από τη σεξπιρική δραματουργία, με αυστηρή προσήλωση όμως σε ένα "τώρα"! Χωροθέτησε τη "Λουκρητία Βοργία" σε κυκλικό πλαίσιο πλήρες ύδατος στην πρόσοψη του περίφημου αναγεννησιακού Κάστρου και τοποθέτησε τη δράση πάνω σε διάφορους σχηματισμούς στενόμακρων τραπεζ(ι)ών από ξύλο που οπτικοποιούσαν τις ως επί το πλείστον αγεφύρωτες σχέσεις των προσώπων. Σε αυτό το πλαίσιο οι περφόρμερ του τάραξαν αρκετές φορές τα νερά κινούμενοι ανάμεσα στους δραματικούς πόλους της αρετής και της κακίας, του φωτός και του σκότους, υπό τους αγγλικούς δραματικούς μουσικούς τόνους του Μπουτς Μακόι που φόρτισαν την παράσταση με έντονο συναισθηματισμό και σχεδόν τραγική πνοή.

Στη σκηνή του γλεντιού, όπου η Λουκρητία των δηλητηρίων εξοντώνει όσους την προσβάλλουν, οι άντρες δεν διασκέδασαν με γυναίκες στο πλευρό τους αλλά ήταν οι ίδιοι μεταμφιεσμένοι σε γυναίκες: αφ' ενός ο Μπομπέ παρέπεμψε στην καρναβαλική αισθητική, που είναι και συστατική του σεξπιρικού θεάτρου, αφ' ετέρου έκανε υπαινιγμούς για ομοφυλοφιλικές διαπροσωπικές συνδέσεις. Όταν τα δηλητήρια της Λουκρητίας έδρασαν πλήρως σε ένα κατακόκκινο τοπίο θανάτου, οι πέντε στενόμακρες τράπεζες (ανάμνηση των μεσαιωνικών οίκων), που σχημάτιζαν ένα παλκοσένικο, αναποδογυρίστηκαν για να χρησιμοποιηθούν σαν σανίδες σωτηρίας, και τελικά έγιναν φέρετρα που βούλιαζαν. Η γήινη Ντόνα Λουκρητία της Μπεατρίς Νταλ οργίασε επί των θνησκόντων πριν εκτελεσθεί με όπλο από τον ρομαντικό Τζενάρο του Πιέρ Καρτονέ, ενώ ο θάνατός του πάνω στο πτώμα της μητέρας του θύμισε το τραγικό τέλος του Ρομέο και της Ιουλιέτας!

Η Λουκρητία Βοργία του Γκιγιόμ Γκαλιέν θριαμβεύει πάνω στα μασκοφόρα πτώματα όσων την προσέβαλαν!

Έμφαση στην υποκριτική και στο θέατρο μάσκας έδωσε ο Ντενί Πονταλιντές, ο οποίος σκηνοθέτησε το ίδιο έργο για την Κομεντί Φρανσαίζ, στην Αίθουσα Ρισελιέ, την ίδια περίοδο. Η επιλογή του απόλυτα αιτιολογημένη, αν συνεκτιμηθεί πως έχει διαγράψει μια αξιόλογη πορεία ως ηθοποιός του ιστορικού θεατρικού οργανισμού. Ομοίως δικαιολογημένες και οι κωμικές στιγμές που εκτόνωσαν σοβαρές εντάσεις, εφ' όσον πρόκειται για τραγωδία με ρομαντικά στοιχεία (μίξη κωμικού και τραγικού, κ.λπ.).

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα όμως ήταν η ερμηνεία του πρωταγωνιστικού ρόλου από τον Γκιγιόμ Γκαλιέν, ο οποίος είναι ευρύτερα γνωστός από την ταινία "Ιβ Σεν Λοράν" του Ζαλίλ Λεσπέρ. Με μια ερμηνεία-χορογραφία, απέδωσε τρομερά λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις, άλλοτε βαθιά θηλυκές κι άλλοτε αιχμηρά ανδρικές! Άλλωστε, η ανάθεση του ρόλου σε άνδρα ηθοποιό, το ανδρικό αυτό ντουμπλάρισμα του ρόλου, δεν αποκλείεται να εδραζόταν στην άποψη πως η ιστορική Λουκρητία ήταν μαριονέτα του ανδροκρατούμενου περιβάλλοντός της. Η ανάθεση αυτή έγινε επί σκηνής εν είδει τελετουργίας ένδυσης του ηθοποιού με το επιβλητικό μαύρο φόρεμα εποχής που σχεδίασε ο Κριστιάν Λακρουά. Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα ήταν η απόδοση του ρόλου του Τζενάρο από τη Ζουλιάν Μπραΐμ, κάτι που κατέστησε δυνατή την παράλληλη ανάγνωση της δραματικής σχέσης μητέρας και γιου ως σχέσης πατέρα και κόρης!
Ο Ερίκ Ρουφ τοποθέτησε το έργο στον ...πάτο της Βενετίας, αρχικά μπροστά από μια ναυαγισμένη, τρύπια γόνδολα, προσαραγμένη σε ξύλινους στύλους, η οποία έγινε φέρετρο και κηδεύτηκε όταν το καρναβαλικό πάρτι τελείωσε, σηκώθηκαν οι μάσκες και αποκαλύφθηκε το πρόσωπο της μισητής Λουκρητίας!
Στην εμβάθυνση του χρόνου, η παράσταση πνίγηκε σε πηχτό έρεβος, με τους φωτισμούς τής Στεφανί Ντανιέλ να ξεχωρίζουν μόνο ανθρώπινες μορφές.
Στο τραγικό φινάλε, οι πέντε σύντροφοι του Τζενάρο τελείωσαν στον βυθό της Βενετίας δηλητηριασμένοι από κόκκινο κρασί, με την ποιητική θεατρική εικόνα να υποβάλλει προσαραγμένα κορμιά, βασανισμένα στους θεμέλιους πασσάλους. Η Λουκρητία πρόσθεσε θριαμβευτικά στο ολόμαυρο φόρεμά της την κόκκινη εσθήτα της εκδίκησης! Και πέντε καρδινάλιοι -Βοργίες;- φόρεσαν μάσκες του Λουΐ Αρενέ στους πέντε θνήσκοντες φίλους τού γιου της Λουκρητίας, σημειώνοντας έτσι τον θάνατο! Το θέατρο είναι ο θάνατος.