 |
| Η Πατ Κάτερσον χορεύει το "Trio A" (MoMA, 2009). Στο βάθος προβάλλεται η βιντεοσκοπημένη εκδοχή του 1978 με την ίδια τη Ράινερ (φωτογραφία: Yi-Chun Wu). |
ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ ότι η παρουσίαση του "Ταξιδιού" ("Journey", 2014) του Κουν Ντε Πρέτερ στο χειμερινό φεστιβάλ σύγχρονου χορού της Αβινιόν συμπίπτει με τη δημοσίευση του δοκιμίου της αμερικανίδας χορογράφου και χορεύτριας Υβόν Ράινερ με τίτλο "Το Σώμα Εν Πόνω στον Χορό" ("PAJ" Vol. 36, 2014). Η Ράινερ, η οποία υπήρξε από τα βασικά ιδρυτικά μέλη του ιστορικού Judson Dance Theatre, αντιμετωπίζει στο δοκίμιο αυτό το θέμα της γήρανσης του σώματος του χορευτή και, αφού παραθέτει περιπτώσεις που είδε ιδίοις όμμασι προς μεγάλο προβληματισμό της, θέτει το δύσκολο ερώτημα "πότε είναι καιρός να πεις αντίο στον χορό;". Η απάντηση που μας παρέχει η ίδια μας ενδιαφέρει από κάθε άποψη: "Το πότε θα αποχωρήσεις είναι ένα πάρα πολύ προσωπικό ζήτημα, το οποίο εξαρτάται από τη θέληση, την ευχαρίστηση και τη σωματική κατάσταση, όλα υποκείμενα στην εξασθένιση που συμβαδίζει αναπόφευκτα με το γήρας". Περαιτέρω, η Ράινερ μιλάει μεταξύ άλλων για τις δυσκολίες και τα ευτράπελα που συνάντησε όταν το 2010 παρουσίασε η ίδια το θρυλικό κομμάτι της "Trio A", που δημιούργησε το 1966 σε ηλικία 32 ετών, και το οποίο κατέκτησε μια θέση στην ιστορία του χορού με την ανατρεπτική του γλώσσα.
Παρακολούθησα τρεις εκδοχές του "Trio A" ("Forward"-1966, "Facing"-1999, "Retrograde"-1970) στο Φεστιβάλ της Καλαμάτας (2012) με την Πατ Κάτερσον, η οποία -σύμφωνα με τη Ράινερ- "είναι η μεγαλύτερη σε ηλικία στην ομάδα της", "το πρόσωπό της έχει ρυτίδες, όμως το σώμα της είναι τόσο ζωντανό όσο το νεαρότερο" και "εκτελεί το 'Trio A' από την αρχή ως το τέλος και από το τέλος στην αρχή", και διαπίστωσα με μεγάλη μου έκπληξη αυτό που γράφει η Ράινερ στο τελευταίο της δοκίμιο σχετικά με την τελευταία εκδοχή που χόρεψε η ίδια το 2010: "Θα ήθελα να σκεφθείτε αυτή την εκδοχή του 'Trio A' όχι σαν απόδειξη επιδείνωσης και παρακμής, αλλά σαν νέα μορφή πρωτοποριακού χορού. Το σώμα που γερνάει είναι πράγμα καθεαυτό και δε χρειάζεται να κριθεί ως ανεπαρκές ή υποδεέστερο εάν δεν μπορεί πια να πηδά μέσα από στεφάνια". Με ψυχρό φωτισμό σκηνής (δεν αρέσει στη Ράινερ ο ατμοσφαιρικός φωτισμός), η Πατ Κάτερσον, παρότι έχει περάσει τα 65, απέδειξε μοναδικά πως η χορευτική αισθητική, που πρότεινε η Ράινερ πριν από μισόν αιώνα περίπου, φαίνεται απλή και εύκολη στην εκτέλεση, όμως δεν παύει ποτέ να απαιτεί δεξιοτεχνία και ικανότητα από τον περφόρμερ. Η Κάτερσον έδωσε τον καλύτερο εαυτό της, τα αντανακλαστικά της λειτούργησαν θαυμάσια, γι' αυτό και το "Trio A" έλαμψε στα μάτια μας σαν κάτι πολύ φρέσκο και νεανικό. Ο προβληματισμός της Ράινερ για το σωματικό γήρας και τις επιπτώσεις του στη χορευτική αισθητική αναδείχτηκε περισσότερο στην εκδοχή "Facing" του 1999. Η Κάτερσον τη χόρεψε με την κατά πολύ νεότερη Σάνια Στριμπάκου, η οποία παρακολούθησε άψογα με το σώμα της τη χορογραφία. Σε μια γενική αποτίμηση, θα αποτολμούσα να υποστηρίξω ότι οι τρεις εκδοχές του κομματιού έδειξαν πως η Ράινερ δημιούργησε νέα χορευτική γλώσσα με κινητικά ιδεογράμματα εξαιρετικού κάλλους και απλότητας που σε γοητεύουν για πάντα!
 |
| Κουν ντε Πρέτερ και Άλφεα Πουζέ στο "Ταξίδι" (Αβινιόν 2014) |
Την προβληματική του γήρατος σωματοποιεί ο νεαρός χορογράφος και περφόρμερ Κουν Ντε Πρέτερ στο δικό του "Ταξίδι", στο οποίο συμμετέχει ισότιμα η 89χρονη χορογράφος και χορεύτρια Άλφεα Πουζέ. Οι δύο συντελεστές μοιράζονται το ίδιο όνειρο, να χορεύουν ως το τέλος της ζωής τους, και αυτό ακριβώς το όνειρο τους ενώνει στη σκηνή, σε ένα πρωτότυπο ταξίδι όπου δοκιμάζουν τα όρια της σωματικής κίνησης και προκαλούν τις συμβατικές κοινωνικές αντιλήψεις περί σωματικής ικανότητας και αντοχής. Στην πρόοδο της χορογραφίας του Ντε Πρέτερ, ο οποίος χρησιμοποιεί κατά κόρον τη γνωστή άσκηση του καθρέπτη, η συνήθως μετωπική συνάντηση του νέου σώματος και του γερασμένου λαμβάνει τη μορφή μιας -πότε ανελέητης και πότε χιουμοριστικής- αναμέτρησης, στην οποία, όπως είναι φυσικό, ανταποκρίνεται πιο εύκολα ο νεότερος! Έτσι, τα αισθήματα που εγείρουν στο κοινό οι δύο περφόρμερ ποικίλλουν ανάλογα με το ύφος και την εξέλιξη της δραματουργίας που επιμελείται η Ανέτ βαν Τσβολ. Κάποιο σοκ εκπέμπει η σκηνή όπου η αναμέτρηση κορυφώνεται με τους περφόρμερ να βγάζουν ο ένας τα ρούχα του άλλου: ο Ντε Πρέτερ χωροθετεί σε πρώτο πλάνο την Πουζέ και οι ρυτίδες στο σώμα της εκτίθενται με ωμό, αμείλικτο τρόπο, παρότι ο φωτισμός είναι απαλός. Αλλά η Πουζέ μάχεται ηρωικά κάθε στιγμή και κερδίζει τη συμπάθεια του κοινού, έστω και αν εκπίπτει ενίοτε σε καρικατούρα. Το ίδιο κωμικός, άλλωστε, φαίνεται και ο Ντε Πρέτερ όταν ξεπερνά τα όρια του σώματός του με υπερκινητικές φιγούρες. Όλα τούτα στο ετερόκλητο μουσικό-ηχητικό (κοινωνικό) περιβάλλον που συνθέτουν οι επιλογές του χορογράφου και του Τομ Χέρτεβεκ.
