Ραμώ ο σύγχρονός μας!

Χορός στον Παράδεισο (λεπτομέρεια)! Σαφής αναφορά στον "Χορό" του Ματίς.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΤΕΡΟΚΛΗΤΩΝ είναι θεμελιώδης πρακτική στη χορογραφική και σκηνοθετική δουλειά της Λάουρας Σκότσι. Έχοντας μελετήσει όλα τα είδη χορού από την ηλικία των έξι, και με παράλληλες σπουδές στην παντομίμα και τη φωτογραφία, καθιστά το σύνθετο θέαμα ειδικότητά της. Το 2008, μάλιστα, εισέρχεται πρώτη φορά στον χώρο της οπερατικής σκηνοθεσίας και, όπως δείχνει η πορεία της, εξακολουθεί να μένει και να ταράζει τα νερά με τις αμφιλεγόμενες ιδέες της. Η πιο πρόσφατη πρόκληση: η σκηνοθεσία της όπερας-μπαλέτου του Ζαν Φιλίπ Ραμώ «Οι ευγενείς Ινδοί» (1735), σε λιμπρέτο του Λουΐ Φυζελιέ και μουσική διεύθυνση του Κριστόφ Ρουσσέ, ιδρυτή του συνόλου Τα Λυρικά Ταλέντα (Les Talens Lyriques), για το Θέατρο του Καπιτωλίου, την Εθνική Όπερα του Μπορντώ και το Κρατικό Θέατρο της Νυρεμβέργης.
Σε μια πληθωρική, δημιουργική αλλά και πολιτική σκηνοθεσία, με τη συνδρομή τεράστιων προβολών βίντεο του Στεφάν Μπρος, πλούσιες σκηνογραφίες συμβατές με το πνεύμα της μπαρόκ όπερας από τη Νατάσα Λεγκέν ντε Κερνεζόν και σύγχρονα κοστούμια από τον Ζαν-Ζακ Ντελμότ, η Σκότσι, αυστηρά προσηλωμένη στο παρόν, επινοεί ένα εντελώς καινούριο κείμενο, παράλληλο προς τη χειρόγραφη εκδοχή της όπερας που φυλάσσεται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Τουλούζης και χρησιμοποιείται σε αυτή την παράσταση. Δηλαδή, δεν οπτικοποιεί απολύτως τίποτα από την εποχή της υπόθεσης και του συνθέτη, από την οποία κρατά μόνο τη μουσική που εκτελούν τα Λυρικά Ταλέντα του Ρουσσέ. Αντλεί λοιπόν τα οπτικά στοιχεία της από τον σημερινό κόσμο του θεάματος, τη σύγχρονη μαζική (υπο)κουλτούρα, τη διαφήμιση, τη φωτογραφία, τη ζωγραφική, τα δελτία ειδήσεων και γενικά την παγκόσμια σκηνή, και στοιχειοθετεί με κριτικό, ειρωνικό, καυστικό και καταγγελτικό ύφος μια αρνητική αναπαράσταση του «πολιτισμού» μας άξια περιγραφής. Τα ερωτήματα που φαίνεται ότι την ενδιαφέρουν περισσότερο είναι «τι συμβαίνει σήμερα στις εξωτικές περιοχές που αναφέρει το λιμπρέτο;» (Ινδία στην εποχή του Ραμώ είναι κάθε χώρα εκτός Ευρώπης με εξωτικά χαρακτηριστικά) και «πόσο ευγενικός τελικά είναι ο σύγχρονος πολιτισμός;», ενώ διάχυτη είναι και μια έντονη οικολογική ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη. Αποτέλεσμα της σκηνοθετικής και χορογραφικής της γραμμής είναι μια -ας την πούμε- σχιζοφρενική οπτικοακουστική δημιουργία που δύσκολα βρίσκει φίλους στο συντηρητικό φιλόμουσο κοινό.
Στον Πρόλογο της όπερας των Ραμώ-Φυζελιέ, η θεά των απολαύσεων Ήβη και η θεά του πολέμου Μπελόν ανταγωνίζονται ενώπιον των τεσσάρων ευρωπαϊκών εθνών που απαρτίζουν το σώμα του μπαλέτου. Στον δικό της καταπράσινο Πρόλογο, η Σκότσι μας δείχνει με ακραίο, ωμό, ολόγυμνο ρεαλισμό έναν απομακρυσμένο, παρθένο Παράδεισο του ανθρώπινου γένους, στον οποίο εισβάλλουν θρησκευτικοί, πολιτικοί και άλλοι εκπρόσωποι του σημερινού πολιτισμού (ποδοσφαιριστές με διαφήμιση “Samsung” στις μπλούζες τους, στρατιώτες με όπλα και αλυσοπρίονο, μοντέλα κ.ά.) και τον καθιστούν σκουπιδότοπο. Μέχρι και (ο) Πάπας μετά Καρδιναλίων εμφανίζεται να τρώει πατατάκια “Lay's” και ύστερα να πετά κάτω την άδεια σακούλα! Μνημειώδης είναι η σκηνική φωτογραφία με όλους αυτούς τους εκπροσώπους να τραγουδούν ποζάροντας ευθυτενείς ανάμεσα στα σκουπίδια τους! Φεύγοντας, εκτός από σκουπίδια αφήνουν ρούχα και μηχανήματα που οι γυμνοί κάτοικοι του Παραδείσου δεν ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν... Πανταχού παρούσες και τρεις τουρίστριες, κινούνται στον δικό τους κόσμο, επανέρχονται μανιεριστικά σαν τρεις Χάριτες σε κάθε ενότητα για να σώσουν τον γέλωτα.
Στην Πρώτη Είσοδο (Ο Τούρκος Στρατηγός), η Σκότσι φτιάχνει επί σκηνής μια ολοζώντανη καρτ ποστάλ από την Τουρκία, δηλαδή μια ακροθαλασσιά στην οποία εκβάλλει υπόνομος δεξιά. Η γαλλίδα Αιμιλία δεν είναι σκλάβα του Πασά Οσμάν, αλλά αρχηγού μαφίας που διακινεί μετανάστες. Στο πλευρό του μαφιόζου και της γυναίκας, ένοπλος σωματοφύλακας. Στον υπόνομο, οι τουρίστριες αγναντεύουν τα πέλαγα. Ο Οσμάν συλλαμβάνει τον Βαλέρ, εραστή της Αιμιλίας, σε ναυάγιο που συμβαίνει στην πισίνα-θάλασσα της σκηνής (τηλεκατευθυνόμενο πλοίο-παιγνίδι). Στη διάσωση των ναυαγών μεταναστών συμμετέχουν και οι τουρίστριες, που σώζουν κούκλες-αντικείμενα από τη θάλασσα. Σε ένδειξη μεγαλοψυχίας, ο Πασάς χορηγεί διαβατήρια σε όλους τους ναυαγούς και αφήνει ελεύθερους τους δύο εραστές. Ο φωτογραφικός και κινηματογραφικός νατουραλισμός της Σκότσι φτάνει στη σημείο να δείξει τον Οσμάν να κολυμπά -πριν τραγουδήσει- στην πισίνα-θάλασσα της σκηνής, να σκουπίζεται και να ντύνεται ενώπιον του κοινού. Εύστοχο το ερώτημα της παράστασης αν η Ελλάδα βρίσκεται δεξιά ή αριστερά!
Στη Δεύτερη Είσοδο (Οι Ίνκας του Περού), η Σκότσι σχεδιάζει μια καρτ ποστάλ από φυτεία ναρκωτικών του Περού και εκθέτει την υποκρισία του Αρχιερέα του Ήλιου Χουασκάρ παρουσιάζοντάς τον σαν αρχηγό συμμορίας. Ο Χουασκάρ δείχνει την αποδοκιμασία του για τον έρωτα της πριγκίπισσας Ίνκα Φανής και του ισπανού Κάρλος όχι προκαλώντας την έκρηξη κοντινού ηφαιστείου όπως ορίζει το λιμπρέτο του Φυζελιέ, αλλά βιάζοντας την κοπέλα και σκορπώντας τον τρόμο στους εργάτες-χορωδία της φυτείας. Είναι τόσο βίαιος και αδίστακτος, που πυροβολεί και σκοτώνει επί σκηνής τον συνεταίρο του. Στο τέλος, σε μια κινηματογραφικής αισθητικής θεαματοποίηση, καταφθάνουν ελικόπτερα με ειδικές δυνάμεις (προβολές στο πανί του ορίζοντα) και ο Κάρλος, ο οποίος κατεβαίνει με σχοινί από ελικόπτερο, σώζει την αγαπημένη του. Ο Χουασκάρ τραυματίζεται θανάσιμα στη συμπλοκή, ενώ οι ερωτευμένοι κατορθώνουν να διαφύγουν. Το κιόσκι παίρνει φωτιά και ανατινάζεται κυριολεκτικά στη σκηνή! Οι τουρίστριες, πάντα εκτός κλίματος και γι’ αυτό ακριβώς πάντα αστείες, κάνουν ψώνια στην πόλη Μάτσου Πίτσου, μυρίζουν φύλλα κοκαΐνης και με αυτά φτιάχνουν αφέψημα σα να πρόκειται για τσάι, τρώνε σα ζάχαρη με το κουτάλι την άσπρη σκόνη του Χουασκάρ.
Στην Τρίτη Είσοδο (Τα Λουλούδια), η Σκότσι καταγγέλλει την «κατάσταση της μουσουλμάνας γυναίκας» και ευρύτερα της γυναίκας όλου του κόσμου δείχνοντας σκηνές εμπορίου λευκής σαρκός. Δεν είναι λοιπόν ο κήπος του πέρση πρίγκιπα Τακμάς, αλλά ερημικό πέρασμα στο Ιράν, οι δρόμοι του trafficking! Και η αγαπημένη του πρίγκιπα Φατιμά δεν μεταμφιέζεται σε πολωνό σκλάβο για να παρακολουθήσει τις απιστίες του με τη σουλτάνα Αταλίδη, αλλά σε έναν από τους πολυάριθμους εμπόρους λευκής σαρκός (χορωδία) που εμφανίζονται με μαύρο κοστούμι, γυαλιά, και προεξάρχοντα τον Τακμάς. Ροζ ταγιέρ και γόβες για τη σουλτάνα, η οποία κρύβεται πίσω από πλυντήριο σε στιγμή κρίσης. Ενώ στην όπερα του Ραμώ, η Γιορτή των Λουλουδιών καλεί τον θρίαμβο του Έρωτα σε όλα τα Έθνη, στην όπερα που οπτικοποιεί παράλληλα στο μουσικό κείμενο η σκηνοθέτης-χορογράφος παρελαύνουν πάνω σε διασταύρωση από κόκκινους διαδρόμους γυναίκες θύματα trafficking, αρχικά με λευκά εσώρουχα και κόκκινες γόβες, έπειτα με ξανθιές περούκες και κόκκινο κραγιόν, και τελικά καμουφλαρισμένες με μαύρη ολόσωμη μπούρκα, σε μια ουρά δίχως τέλος. Στο ίδιο πλαίσιο της γιορτής, ο Τακμάς δέχεται τις περιποιήσεις του χαρεμιού των ξανθών λουλουδιών, βάζει άνετα χέρι, βγάζει τούρτα με γαμπρό και νύφες στην κορυφή, σωματέμποροι δέρνουν γυναίκα, παρελαύνουν διαμαρτυρόμενες με πικέτα και επιγραφές του στυλ «Η 12χρονη Νεσρίν παντρεύτηκε τον 42χρονο Γιουσέφ», με τη ζωντανή καρτ ποστάλ της Σκότσι να καταλήγει σε θύελλα που σκορπίζει τις γυναίκες στους πέντε ανέμους και τις τουρίστριες πάλι να σφραγίζουν κωμικά την εικόνα χορεύοντας με μπούρκες της μόδας (τιγρέ, αδιάβροχη, πουά)!
Στην Τέταρτη Είσοδο (Οι Άγριοι), βλέπουμε ένα εθνικό πάρκο με λίμνη στην Αμερική, στο οποίο εισβάλλουν μηχανικοί για να σχεδιάσουν αποδάσωση. Στη σκηνή δεσπόζει η διαφημιστική ταμπέλα κατασκευαστικής εταιρίας: You dream it, we build it! Οι αυτόχθονες λοιπόν δεν αναγκάζονται σε ανακωχή από τους ευρωπαίους νικητές, όπως ορίζει η υπόθεση της όπερας, αλλά διαδηλώνουν σαν οικολόγοι με μπλούζες “Save the Planet”, τους οποίους η Σκότσι υπονομεύει όταν τους βάζει να πίνουν από πλαστικά ποτήρια. Τη Ζιμά, κόρη του αρχηγού των οικολόγων, ποθούν ερωτικά ο ισπανός Αλβάρ και ο γάλλος Ντέμον. Και τι δεν κάνουν οι δύο υποψήφιοι εραστές για να την πείσουν! Σα διαφημιστές, της παρουσιάζουν ιδανικά έπιπλα κουζίνας, στρώμα κρεβατοκάμαρας, της δωρίζουν οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, της υπόσχονται την ευτυχία με τον παγκοσμιοποιημένο πλέον αμερικάνικο τρόπο ζωής, μα εκείνη αρνείται τη σύγχρονη καταναλωτική μανία για τα μάτια του επικεφαλής των οικολόγων διαδηλωτών Αντάριο. Η τελική σκηνή δε δείχνει βέβαια κανένα χορό της γιορτής «Πίπα της Ειρήνης» που σηματοδοτεί τη συμφιλίωση των λαών και ίσως τον θρίαμβο του ευγενούς άγριου επί του πολιτισμένου ανθρώπου, αλλά σκηνές από τη ζωή ζευγαριών εν γάμω και αποκορύφωμα ηλικιωμένο ανδρόγυνο να αναπαύεται εν ειρήνη στο κρεβάτι! Το ζεύγος αυτό θα παρελάσει γυμνό στην επιλογική σκηνή, όπου επιστρέφουμε στον Παράδεισο του Προλόγου μαζί με μικρούς και μεγάλους σε ηλικία οικολόγους να ζητούν από τον κόσμο τη σωτηρία του πλανήτη και το ολόγυμνο μπαλέτο να χορεύει και πάλι σε απόλυτη αρμονία με τη μουσική του Ραμώ.
Στην τελευταία εικόνα, γυμνή έγκυος διασχίζει τη σκηνή κρατώντας ένα φαγωμένο μήλο που θυμίζει μανιτάρι και η παράσταση αναγγέλλει την έλευση του ...Σωτήρα!